GÜNEŞ’E DAİR
Samanyolu galaksisi içerisinde yer alan Güneş Sistemi’nin bir parçası olan dünyamız, yaşam için gerekli olan enerjinin büyük kısmını güneşten almaktadır. Güneş, insanlık tarihi boyunca birçok mitte kullanılan bir kozmik cisim olmuştur. Hatta ilk çağlardaki insanlar büyüklüğünden etkilenerek onu tapılacak bir koruyucu varlık olarak değerlendirmiştir. Yunanlar ona “Helios”, Romalılar ise “Sol” adını vermiştir. Ayrıca İngilizce’de Güneş Sistemi demek olan “Solar System” bu sol kelimesinden gelmektedir.
Güneş hakkında ilk bilimsel açıklamayı yapan insanlardan birisi Yunan filozof Anaxagoras olmuştur. Dünya ile Güneş arasındaki uzaklığı tam olarak ilk hesaplayan insan ise 3. yüzyılda Eratosthenes olmuştur. Gezegenlerin Güneş’in etrafında döndüğü kuramı da Yunan Samoslu Aristarche tarafından önerilmiştir. Bu görüş 16. yüzyılda M. Kopernik tarafından tekrar ele alınmıştır. Zamanla güneş hakkında bilinenler daha da arttı. Bizim için diğer yıldızlardan farklı olmasının sebebinin de uzaklık mesafesi olduğuna ulaşıldı. Bu mesafe yaklaşık 149.000.000 kilometreye ve 8 dakikaya denk geliyor. Yani ışık hesabıyla Güneş’ten gelen ışınlar bize 8 dakikada ulaşıyor (8 dk 20 sn). Diğer yıldızlarla aramızdaki mesafeyi ışık yılı olarak ifade ettiğimizi düşünürsek bu mesafenin ve bu sürenin gerçekten kısa olduğunu anlarız. Bu mesafe bizim için gerçekten önem ifade ediyor. Zira Güneş bize bu kadar yakın olmasaydı canlılık oluşmayacaktı.
Yapısına gelirsek; gazdan oluşan Güneş, iç ve dış bölge olarak 3 kısımdan oluşmaktadır. Bunlar; çekirdek, ışınım bölgesi, ısıyayımsal bölgedir. Çekirdek, Güneş’in merkezi olan bölgedir. Sıcaklığı 10.000.000 Kelvindir. Işınım bölgesi ise çekirdeğin etrafındadır. Sıcaklığı 8.000 000 Kelvindir. Isıyayımsal bölge iç katmanların en dışında yer alan bölümdür. Sıcaklığı 500.000 Kelvindir.
Atmosferine de değinecek olursak; atmosferi de 3 kısımdan oluşmaktadır. Bunlar; fotosfer, kromosfer, koronadır. Fotosfer en iç ve gözlemleyebildiğimiz tek bölgedir. Sıcaklığı 6.000 Kelvindir. Kromosfer ara bölgedir. Sıcaklığı fotosferden daha sıcaktır. Korona ise en dış bölgeyi oluşturur ve en sıcak atmosfer bölgesidir. Sıcaklığı 1.000.000 Kelvine denktir.
Yıldızların ömürleri olduğunu biliyorsanız büyük ihtimalle Güneş’in ömrünü de merak ediyorsunuzdur. Bunun için bir yıldızın evrelerini bilmek gerekir. Güneş şu an anakol evresinde olan bir yıldızdır. Anakol evresinde bir yıldız çekirdeğindeki çok yoğun maddenin büyük kısmını oluşturan hidrojeni helyuma çevirerek enerji üretir. Ancak, bir süre sonra yıldızın çekirdeğinde helyuma dönüştürecek miktarda hidrojen kalmaz. Artık çekirdek ve çevresi, yıldızın bu zamana kadar üretip biriktirdiği helyumla dolmaya başlamıştır. Bu hidrojen kıtlığının ne zaman gerçekleşeceği yıldızın kütlesinin büyüklüğüne bağlıdır. Güneş benzeri bir yıldızda ise bu süre yaklaşık 10 milyar yıl sürer. Hidrojen bitince enerji üretimi son bulur. Bu enerji bitimi ile kütle çekim oluşur. Böylece çekirdek bölgesi çöker, küçülür. Çekirdek bir süre sonra çok sıkışır ve bu sıkışma sırasında oluşan sürtünmeden dolayı o kadar ısınır ki 100 milyon santigrat dereceye ulaşmış olan birikmiş helyum ve çekirdeği çevreleyen helyum kabuk, tıpkı hidrojenin bir zamanlar yaptığı gibi enerji üretir. Artık helyum atomları birleşerek karbon oluşturuyordur ve üretilen enerji, eskiden hidrojen reaksiyonları ile üretilen enerjiden çok daha fazladır. Bununla beraber Isınan yıldızın dış katmanları da genişlemeye başlar. Yıldız daha az yoğun fakat daha büyük hâle gelmiştir. Yıldız kırmızılaşır ve sonrası klasik hikaye. Helyum yanar karbon yakılır, sonra oksijen sonra diğerleri yanar. Güneş, karbon yakıldıktan sonra büyük ihtimalle beyaz cüce olacaktır ve ömrünü öyle tamamlayacaktır. Güneş’imize ömür biçecek olursak yaklaşık 5 milyar yılı daha var. Bilimle kalmanız dileğiyle…
Kaynakça;
