Yüz Körlüğü (Prosopagnia) Hastalığı

-Kendini ve Yakınlarını Tanıyamama Hastalığı-

Uzun zamandır görmediğiniz birini tanımadığınız hiç oldu mu veya tanıdığınız birinin yaptığı bir değişikle onu tanıyamama durumunu yaşadınız mı? Bunlar olabilir şeyler. Hayatımızda birçok şeyle uğraştığımız için kafanız karışabilir, anlık olarak tanıyamayabilirsiniz.

Fakat bunu her gün yaşayan, en yakınlarını bile tanıyamayan hatta aynada kendini tanımakta zorluk çeken, bu sorunla baş etmeye çalışan kişiler var. Halk dilinde ‘’yüz körlüğü’’ olarak bilinen bu hastalığa ‘’Prosopagnia’’ deniliyor. Hastalığa sahip olanlara da ‘’prosopagnozik’’ tanımı uygun oluyor.

Kökeni Yunanca olan prosopagnosia, prosopon (yüz) ve agnosia (bilginin olmayışı, bilgiyi işleyememe, tanıyamama) kelimelerinin birleşiminden oluşuyor.

Çok bilinen bir hastalık olmamasına rağmen, araştırmacılar yüz kişiden ikisinde farklı derecelerde yüz körlüğü olduğunu bildiriyor ve hepimizin yüz körü olabilme potansiyelimizi vurguluyor.

Hastalığın insanda nasıl belirdiğini anlamadan önce, yüzün tanınmasının sağlıklı bir beyinde nasıl anlaşıldığına bakalım.

Yüz oldukça karmaşık bir yapıdır. Anlaşılması zor, üç boyutlu, önemli derecede hareket kabiliyetine ve tüm yüzleri oldukça benzer hale getiren yapısal kısıtlamalara sahip olan yüzü işlemek algısal sistem için zordur. İnsan beyni, gelişmiş yüz tanıma sistemi sayesinde rahatlıkla benzerlikleri ve farklılıkları ortaya koyarak tanımlıyor ve hızlıca seçebiliyor. Normal bir insan hayatı boyunca 5000 yüzü rahatlıkla hatırlayabiliyor.

Fakat prosopagnozik hastalar için durum çok farklı. Onlar aynadaki yüzlerini bile tanımada zorluk çekebiliyorlar. Bu hastalığın nasıl ortaya çıktığına bakarsak eğer;

1)Gelişimsel Prosopagnozi

Herhangi bir beyin hasarı olmayan kişilerde doğumdan itibaren, genetiksel olarak kişide var olması. Bu kişilerin çoğunlukla ailelerinde de hastalığa sahip olduğu belirtiliyor. Bazı araştırmacılar beyin oluşumunun da gerçekleşebilen anormal nöral göçün gelişimsel prosopagnoziden sorumlu olabileceğini düşünüyor.

2)Edinilmiş Prosopagnozi

Kişide beyin hasarı, felç, kafa travması ya da cerrahi operasyonlar sonucu meydana geliyor. Eğer ki rahatsızlık erken çocukluk döneminde yaşayan bir beyin hasarından bağlı gelişirse, yüz tanımakta zorlandıklarının farkında bile olmadan büyüyebiliyorlar. Bazı kişilerde bir sabah uyandığında tanıdık yüzleri tanımadığını söyleyebiliyor.

Prosopagnozik Olduğunu Anlama Testleri Geçmişte ve Günümüzde Nasıl Yapılıyor?

Geçmişte yapılan bazı testlerde ünlü kişilerin veya aile üyelerinin yüz görsellerinde kişiye tanıyıp/tanımama sorulmasıyla gerçekleşiyordu. Fakat hastanın yaşı, eğitim düzeyi, kültür düzeyi değişken test sonuçlarının doğru yorumlanmasına engel olabiliyor.

Bu gibi sorunlarda kısa süreli yüz algılama testleri devreye sokuluyor. Bu testlerin en tanınmışı Warrington Yüz Tanıma Hafıza Testi ve Cambridge Yüz Tanıma tesleri.

Bunun yanı sıra başka seviyeli, uzun dönem testleri de mevcut. Yüz algısını değerlendiren testler arasında Benton Yüz Algılama Testi, Glascow Yüz Eşleştirme, Cambridge Yüz Algı Testi ve Caledion Yüz testi güvenilir testler arasında, hastalığı belirlemede büyük önem sağlıyor.

Prosopagnozi’nin Yüzler Dışında Diğer Cisimlere Etkisi Nedir?

Prosopagnozik hastalar, yüzleri tanıyamadıkları gibi nesneleri de tanıyamama sorunu yaşıyorlar mı? Bu soruların cevabı görsel sistemi nasıl kullandığımız ve düzenlediğimizi anladığımızda bilim dünyasına büyük gelişmeler sağlayacak. Görsel algılamanın, görsel bölge ağları tarafından geliştiğini düşünen veya bu bölgelerden bazılarını uyaran türlerin aktif olduğunu savunanlar da var.

Vaka çalışmalarına göre şimdiye kadar elde edilen sonuçlar da bu soruların cevaplarını veremiyor. Bazı hastalar nesneleri normal bir şekilde tanırken, diğerleri tanıyamama zorluğu çekiyor.

Sizleri bu konuyu daha iyi anlayabilmek için İngiliz nörolog Dr. Oliver Wolf Sacks’ın diğer nörolojik vakalarla birlikte özellikle yüz körlüğünü anlatan “Aklın Gözü” ve “Karısını Şapka Sanan Adam” isimli kitapları okumanızı tavsiye ederim. Kendisinin de aynı zamanda prosopagno hastalığına sahip.

Kendiniz de bu konu hakkında semptomları değerlendirmek için ‘’Trouble With Faces’’ web sitesinde ‘’test yourself ‘’anketini doldurup, sonuçları görebilirsiniz.

İdil Salihoğlu

Teşekkür ve Kaynak

Yazı büyük çoğunlukla Dr.Tuncay Baydemir’in ‘’Aynada Gördüğüm de Kim?’’ yazısından etkilenip, alıntılanmıştır.

Dr.Tuncay Baydemir/2020-Haziran Bilim ve Teknik-TUBİTAK

1 thought on “Yüz Körlüğü (Prosopagnia) Hastalığı

Leave comment

Your email address will not be published. Required fields are marked with *.